Ο μύθος λέει
πως οι djs ήταν
οι άνθρωποι που καθόρισαν την εκκίνηση
του χιπ χοπ ως μουσικό είδος. Πέρα από
ιδεαλιστικές προσεγγίσεις του τύπου
“χωρίς τους djs δε
θα υπήρχαν mcs” ή
αυθαίρετες ερμηνείες της μορφής “ήταν
αυτοί που παίρναν το ρεύμα για τα πάρτυ
στο δρόμο” (καμία μελέτη δεν προέκυψε
ως τώρα που να αποδεικνύει ότι ένας φανκ
τραγουδιστής στα 70s δεν
υστερούσε σε ηλεκτρολογικές γνώσεις
από έναν κάτοχο πικάπ ή ηχείων), τα
πράγματα πρόκυψαν κυρίως λόγω εργασίας,
παρά εγκεφαλικά. Και κυρίως από το
γεγονός ότι για συγκεκριμένους λόγους
οι djs αρχικά
ήταν συνήθως και οι ενορχηστρωτές ενός
χιπ χοπ τραγουδιου.
Δυο παράγοντες
έκαναν έναν μουσικό που δεν είχε να
συνεισφέρει φωνητικά στην τέχνη αυτή,
να είναι τόσο απαραίτητος. Η τεχνική
των breaks, η
τροφοδότηση δηλαδή τραγουδιστών, ράππερ
και κοινού με έναν επαναλαμβανόμενο
πλην όμως πιασιάρικο ρυθμό για κάθε
είδους φωνητική ή χορευτική προσθήκη
και η πλατφόρμα για τα street
parties μιας και ήταν οι μόνοι
παράγοντες του νέου κάποτε μουσικού
είδους που για να παράγουν μουσική
έπρεπε να κατέχουν σπίτι τους έναν
στοιχειωδώς σύγχρονο μουσικό εξοπλισμό
και να δουλεύουν πάνω σε αυτόν πριν
φτάσουν σε κάποιο στούντιο.
Παρότι,
κοντεύει από εκείνη τη χρονική στιγμή
να κλείσει μισός αιώνας, και οι δυο
παράγοντες παραμένουν ενεργοί. Αν δεν
έχεις επαφή με παραγωγούς που προσφέρουν
νέους ήχους δε μπορείς παρά να γράφεις
τα λόγια σου πάνω σε ήχους του παρελθόντος
και αν δεν υπάρχει εξοπλισμός στο σπίτι
ενός παραγωγού δε μπορείς ούτε να
προσομοιώσεις μια ηχογράφηση ή μια
ζωντανή εμφάνιση. Ακόμη και στη σύγχρονη,
πολύ πιο εξελιγμένη εποχή, οι διασημότεροι
ράππερ έχουν σαν βάση τους σπίτια
στούντιο, ή στούντιο σπίτια λιγότερο ή
περισσότερο γνωστών παραγωγών ή djs
που εμπιστεύονται για
τον ήχο που δημιουργούν ή τον ήχο που
οι ίδιοι/ιες μόνο εκεί μπορούν να
εξασφαλίσουν.
Τι γίνεται όμως
με τους ανθρώπους όταν σταματούν να
δουλεύουν μαζί με ή για, κάποια άτομα
που προσφέρουν τα φωνητικά τους, το ραπ
τους και καταπιάνονται με την παραγωγή
χιπ χοπ χωρίς ραπ ή με απλά περιστασιακή
σχέση με ράππερς;
Κάποιες φορές η
δημιουργία τραγουδιών χιπ χοπ χωρίς
στίχους, πολλές και χωρίς φωνητικά καν,
άνοιξε δρόμους για το είδος και την
τέχνη συνολικά. Ας δούμε δέκα τέτοιες
περιπτώσεις τραγουδιών που λίγο πολύ
ανταποκρίνονται και σε δέκα εξίσου
σημαντικούς δίσκους από τους οποίους
προήλθαν.
1. Birdy Nam Nam - Abbesses
Γαλλικό κουαρτέτο
djs. Αν δεν ήταν
η διάσημη συμμετοχή τους στο δίσκο του
A$AP Rocky πιθανόν
οι μισοί άνθρωποι που διαβάζουν αυτές
τις γραμμές να μην καταλάβαιναν καν το,
αστείο, όνομά τους. Οι Birdy
Nam Nam προέκυψαν ούτε σαν
το πρώτο συγκρότημα djs,
ούτε θα μείνουν σαν το
πιο διαχρονικό ίσως. Δημιούργησαν πριν
πάνω από 10 χρόνια όμως, το κοντινότερο
σε μπάντα παράδειγμα που προσέφεραν
ποτέ djs.
Χωρίς κλασσικά χιλιοπαιγμένα breaks,
χωρίς άγχος για το ποιος
από τους 4 ήταν πιο μάστορας στα πικάπ
και κυρίως χωρίς εμμονή να τα πουν όλα
γρήγορα. Το Abbesses είναι
ένα έργο τέχνης σχεδόν 7 λεπτών, με jazz
γρήγορα και αεράτα drums
και τρομερή σε σύλληψη
μπασσογραμμή. Η live εκδοχή
του σίγουρα έχει κουνήσει πολύ τους
γαλλικούς συναυλιακούς χώρους.
2.
Dj Krush – Duality feat. Dj Shadow
Τα 90s ήταν
αδιαμφισβήτητα η εποχή που ο Dj
Krush είχε τη μεγαλύτερη
αναγνωρισιμότητα, σε διεθνές επίπεδο,
μαζί με τον Dj Shadow. Πιθανόν
να μην είχε τις τεχνικές δεξιότητές
του, και για να είμαστε ειλικρινείς να
απείχε άρα πολύ από supergroup
όπως οι Invisible
Scratch Piklz των Q
Bert και Mix
Master Mike. Μπορούσε να γράφει
και να σαμπλάρει διαολεμένα κομμάτια.
Να αναγάγει τη λούπα σε επιστήμη που αν
την είχες σπουδάσει καλά μπορούσες να
δημιουργείς section λίγων
δευτερολέπτων που εκατομμύρια ακροατές
να θέλουν να τα ακούν σε πολύλεπτες
τελικές εκδοχές. Η συνεργασία με τον
Shadow ήταν
μάλλον το κλασσικότερο τέτοιο
παράδειγμα.
3. Kid Koala - Skanky Panky
Αν η ηλικία σου δεν
είναι πολύ μεγάλη ή πολύ μικρή, τότε
σίγουρα θυμάσαι εκείνη την περίοδο που
στα μπαρ, στα νεολαιίστικα σπίτια και
αλλού το “electro swing”, το
“swing beat”
ή όπως αλλιώς βαφτιζόταν το να σαμπλάρεις
swing με βαριά
μπητς από πάνω, ήταν η βασική μουσική
επωδός των πάρτυ. Αρκετά χρόνια πριν
αυτή την περίοδο ο Kid Koala
είχε λύσει τέτοια ζητήματα
τόσο με το δίσκο Some of my
best friends are djs (που κυριολεκτικά
ισχύει παρεπιπτόντως)
όσο και με τα bootlegs
σε τέτοιους ρυθμούς. Δεν
είμαι σίγουρος αν το 2010 σε ένα τέτοιο
πάρτυ θα μπορούσε να περάσει καλά ο
Koala, μάλλον
θα βαριόταν, το 2004 όμως είχε καθορίσει
το party feeling τουλάχιστον
μέχρι ο trap ήχος
να πάρει τη θέση που σήμερα βλέπουμε.
4.
J Dilla - Last donut of the night
Το Donuts ίσως
είναι τελικά όλος ο δίσκος ένα μεγάλο
κομμάτι. Αλλά το συγκεκριμένο έχει τόση
συμπύκνωση τεχνικών και ήχων που δικαίως
προεξέχει στην εκτίμηση και ακρόαση
των περισσότερων ακροατών του Dilla.
Δυστυχώς, μουσικά δυστυχώς,
ο Dilla είχε
την πλήρη μουσική επιμέλεια μόνο σε
έναν ορχηστρικό χιπ χοπ δίσκο, μόνο σε
ένα αυτοτελές ολοκληρωμένο μουσικό
έργο. Πριν και μετά από αυτό (και το
θάνατό του) αναγκαζόμαστε να βολευτούμε
με το πόσο αποτυχαίνει ο εκάστοτε
compiler να
γίνει δημιουργός δίσκων. Τουλάχιστον,
έχουμε ακόμα μερικά ντόνατς.
5.
Deadringer - Ghostwriter
17 χρόνια πριν ο El-P
έγραφε για τον RJD2
στο booklet
της δεύτερης συλλογής
τραγουδιών της Definitive Jux
ότι “είναι ιδιοφυία κι
όταν θα είναι διάσημος δε θα μας έχει
ανάγκη”. Παρά το ότι το 2018 τελικά είναι
πιο διάσημος ο El-P δεν
είναι της παρούσης. Αυτή η δήλωση, όμως,
ένα χρόνο πριν την κυκλοφορία του πρώτου
solo δίσκου
του Rj, μπορεί
να συνοψίσει τη συνεισφορά του Rjd2
στο χιπ χοπ. Είναι πιθανόν
ο μόνος χιπ χοπ παραγωγός που στα μυαλά
χιλιάδων ακροατών, κριτικών μουσικής,
δημοσιογράφων και συναδέλφων μπορεί
να έχει μια θέση δίπλα στο Dj
Shadow. Το Deadringer
σαν δίσκος, δίπλα στο
Endtroducing. Και
το Ghostwriter δίπλα
στα πιο γνωστά κομμάτια του Shadow.
Το Ghostwriter
είναι η επιτομή του
ορχηστρικού χιπ χοπ τραγουδιού:
προγραματισμένο με κουπλέ χωρίς ρίμες,
ρεφραίν χωρίς ανάγκη τραγουδιού ή
φωνητικών, γεμάτες “γέφυρες”, απουσία
αχρείαστα επαναλαμβανόμενων μέτρων
και λαμπρή εναλλαγή στη μελωδία. Καθόλου
άδικα καθιερώθηκε και στο ελληνικό
airplay, playlist play, “cafe-bar” play
κι ς αδικεί άλλες δημιουργίες του Rj.
6. X Ecutioners Theme Song
Από τα 70s
μέχρι τα 90s
και τα early
00s η διαδρομή για την
turntable based μουσική
παραγωγή δεν ήταν ευθύγραμμη, ούτε
ομαλή. Οι X-Ecutioners φρόντισαν
μάλιστα να φτιάξουν ένα theme
song με τέτοιο ειδικό βάρος,
τόσο τεχνικά όσο και αισθητικά που να
ξεπεράσει τα όρια ενός πικαπιστικου
κομματιού. Μεστή διάρκεια, κατάλληλη
για κάθε χιπ χοπ ή φανκ πάρτυ, μετρημένη
χρήση σκρατσαρισμένων φράσεων απλά για
να μιλήσει η τεχνική τους πάνω στις
μπάρες, μια τρομερή interlude
στιγμή σε έναν δίσκο με
συμμετοχή πολλών mcs.
7.
Peanut Butter Wolf - Tale of five cities feat.
A Trak, Cut Chemist, DJ Hands, DJ Quest, DJ Total Eclipse, DJ Z-Trip,
J Rocc, Kid Koala, Rhettmatic, Rob Swift, Shortkut
Αρκετά μάλλον χρόνια
πριν ο PB Wolf καταλάβει
πόσο χρήσιμος ως μανατζαρέος ενός label
είναι, ήταν ένας τρομερός
nerd selector και
turntablist κι
ας μην είχε το ίδιο άγχος να διαγωνιστεί
σε dmc και
τεχνικές τους φίλους και μη συναδέλφους
του. Στο “παραμύθι των 5 πόλεων” μάλιστα
δε διάλεξε 5, αλλά 11 φίλους του, τους
χώρεσε σε κάτι λιγότερο από 9 λεπτά.
Υπάρει σοβαρή πιθανότητα αν το ειδικό
βάρος των djs που
συμμετέχουν στο κομμάτι μετατρεπόταν
σε Mcs να
μιλούσαμε για μια νέα μουσική φρενίτιδα.
Αν το τραβήξουμε κι άλλο μπορεί να
γραφτεί ότι παραλίγο στο “παραμύθι”
να χωρέσουν και οι 20 σημαντικότεροι
turntablists όλων
των εποχών. Υπέρμετρα εθιστικό αλλά και
υπέρμετρα ανταγωνιστικό δημιούργημα
από την άποψη του ότι δε μπορεί κανένας
άνθρωπος να βρεθεί σε τοπ επίπεδο
πικαπ-ισμών αν δε μπορέσει να κάνει
δικές του όλες τις τεχνικές που
περιλαμβάνονται σε αυτό.
8. Dj
Shadow - Building steam with a grain of salt
Ούτε το πιο διάσημο,
ούτε το πιο πιασιάρικο πράγμα του Shadow.
Από αυτά όμως που του
επέτρεψαν να κάνει πριν 20 χρόνια επί
ίσοις όροις tour μαζί
με τους Radiohead. Και
να υπάρξει για καιρό ως ένας one
man band showman που γεμίζει
μουσικές σκηνές, γήπεδα και ταμεία με
την παρουσία του. To κομμάτι
αποτελεί ταυτόχρονα την πιο βαρυσήμαντη
μουσική κατάθεση του, ένα από τα καλύτερα
indie δημιουργήματα
όλων των εποχών και ένα σύντροφο για τα
καλύτερα/χειρότερα βράδια μιας γενιάς
που, ευτυχώς ή δυστυχώς, πια, παρέδωσε
σκυτάλη στην επόμενη.
9. Wax
Tailor - Am i free
Λίγο πριν την παράδωση
της σκυτάλης στο μουσικό χάρτη προέκυψε
ο Wax Tailor. Με έναν
ήχο ούτε καινούριο, ούτε για να είμαστε
ειλικρινείς καινοτόμο, που ποτέ όμως
δεν ήταν κάποιου άλλου. Προσοχή, αν οι
πιο σύγχρονες δουλειές του φαντάζουν
να έχουν τετριμμένο ήχο, δεν είναι για
κανένα άλλο λόγο παρά μόνο γιατί αυτός
τον καθιέρωσε πριν καιρό. Οι ομοιότητες
με τον ήχο του Shadow ή
του Blockhead περισσότερο,
υπαρκτές αλλά όχι σαν αδυναμία του
καλλιτέχνη. Ο Wax επανέφερε
μια λογική, τη χρονική στιγμή που ο
Shadow μάλλον
προς απογοήτευση όλων την απέρριπτε.
10. Blockhead
- You ve got maelstorm
Αν η οικονομική
δικαιοσύνη ήταν υπαρκτή προοπτική στο
υπάρχον κοινωνικό σύμπλεγμα, τότε ο
Blockhead θα ήταν
τόσο γνωστός όσο ο επί χρόνια φίλος του
Aesop Rock. Κανένας
δεν ευθύνεται τόσο για την καθιέρωση
του Aesop Rock στις
αρχές των 00s όσο
ο σχεδόν αποκλειστικός παραγωγός του
στα πρώτα 5,6 χρόνια της διαδρομής του.
Ο Blockhead εισήγαγε
πρώτος ίσως τη μορφή του υπερπαραγωγικού
χιπ χοπ μπητμέηκερ που φτιάχνει δέκα
πράγματα για ραπ και 10 πράγματα για να
γίνουν τραγούδια. Δε ξέρω πόσοι άνθρωποι
μπορούν να ισχυριστούν ότι έχουν μια
τόσο ισομερή στην κατανομή της μουσική
παραγωγική προϊστορία.
Και για την ακρίβεια, να κυκλοφορούν
ανά δυο χρόνια κατά μέσο όρο δυο δίσκους
ενός ράπερ και ένα σολο σε παραγωγή
τους. Στο μακρινό 2004 για τον Blockhead
χρειαζόταν απλά ένα pc,
ένα δυο sampler
και λίγη παιγμένη κιθάρα
για να γραφτούν τραγούδια τόσο στοιχειωτικά
όσο αυτό.